Vervlochten letters

In de Friese taal komt een bijzondere letterverstrengeling voor van de letter 'a' en de letter 'e'. In kleine letters (de zogenaamde onderkasten) is dat de lettercombinatie 'æ'. In hoofdletters (de zogenaamde bovenkasten, of kapitalen) is dat de bijzondere lettercombinatie 'Æ'. De letter 'a' en 'e' worden dus duidelijk aan elkaar vast geschreven om de betreffende ligatuur te vormen. Dat gebeurt niet zozeer om esthetische redenen, maar omdat daarmee een tweeklank wordt uitgedrukt die met de andere letters van het alfabet niet goed kan worden uitgedrukt. In een poging om dat toch voor elkaar te kunnen krijgen, zou men hiervoor de onverstrengelde lettercombinatie 'aea' kunnen gebruiken. Voor een Friessprekende inwoner van Friesland zal snel duidelijk zijn welke klank met de wel lettercombinatie 'æ' wordt uitgedrukt, maar voor een ieder die de Friese taal niet beheerst zal dat veel moeilijker zijn te begrijpen.

In Friese jongensnamen komt de lettercombinatie 'ae' ook voor, zoals in de namen Aede, Aet, en Aetse. En in Friese meisjesnamen komt die lettercombinatie al evenzeer voor, zoals in de namen Aed, Aedske, Aetke, Aetsje, Aetske. Maar vreemd genoeg vindt er dan geen verstrengeling plaats van de letter 'a' en de letter 'e'. Maar juist weer wel in de eigennaam van een statige boerenhoeve. Bijvoorbeeld in de eigennaam van de hoeve Groot Æquard, vlakbij de zo voorname historische stad Bolsward.

Bij het schrijven van teksten in veel andere talen, doet zich ook het verschijnsel voor dat men bepaalde klanken niet gemakkelijk met de voor ons zo normale letters uit het alfabet kan beschrijven. Althans de letters uit het voor ons zo normale alfabet. Want in andere talen gebruikt men nu eenmaal vaak ook een ander alfabet. De lettercombinatie 'æ' (ofwel in kapitalen: 'Æ') komt overigens niet alleen voor in het Fries, maar ook in meerdere andere talen. Namelijk in het Deens, het Faeröers, het IJslands, het Noors, het Ossetisch en het Schots. Het teken werd ook gebruikt in het Oudengels, in het middeleeuws, in het vroegmodern Latijn en in het Frans. In het Deens is het een zo frequent gebruikt letterteken, dat het in Denemarken zelfs op het keyboard van de computers voorkomt.

Het vervlechten van enkele letters, zoals dat bij de tweeklank 'æ' in het Fries vóórkomt, is overigens minder zeldzaam dan men misschien wel denkt. Ook het zogenaamde 'ampersand letterteken' is in feite een vervlechting van twee letters. Dit teken dat in Nederland nog redelijk vaak in bepaalde teksten wordt gebruikt is het teken '&'. Het staat algemeen bekend als 'en-teken', of 'et-teken'. En het wordt gevormd door twee of meer lettervormen in een vervlochten vorm te schrijven. Het vertegenwoordigt dus het voegwoord 'en', maar dan geschreven in de Franse taal. Dit Franse voegwoord 'et' is in het ampersand-teken nog slechts zeer moeilijk te herkennen. Maar op internet kan men wel verhelderende informatie vinden over het ontstaan van dit teken in de loop van de geschiedenis. Met name als men daar zoekt met de Engelstalige zoekterm: 'the history of the ampersand'.

In de Franse taal komen de vervlochten letters 'o' en 'e' voor. Namelijk in de woorden cœur ("hart") en sœur ("zus"). Ook in bepaalde eigennamen komen ze in de Franse taal nog wel voor. In de Nederlandse taal is de letter 'ij' in feite ook een vervlochten letter. Op het Nederlandse keyboard van een computer komt die letter zelfs niet eens voor. Wij als Nederlanders zijn bij het schrijven van die letter zo gewoon geraakt aan het intypen van ten eerste een 'i' en vervolgens een 'j', dat wij ons nog maar nauwelijks zullen realiseren dat wij in feite een ligatuur schrijven van de letters 'i' en 'j'. In de Duitse taal komt de 'Eszett' voor. Dat is de dubbele 's' die wij in Nederland normaliter 'Ringel-s' noemen. Het letterteken voor deze ligatuur is ß. Dit letterteken wordt in de Duitse taal gewoonlijk gebruikt als er twee 's-en' na elkaar moeten worden geschreven.

Bij de letter 'w' lijkt er in het Engels en in het Frans ook sprake te zijn geweest van verstrengeling van letters, toch is dat niet echt het geval. Hier is een heel ander fenomeen opgetreden, namelijk van het samenvoegen van twee gelijke letters tot een geheel nieuwe letter. De letter 'w' wordt in het Engels namelijk beschouwd als een dubbele letter 'u', vandaar de Engelse naam 'double u' voor de letter 'w'. In het Frans wordt de letter 'w' daarentegen beschouwd als een dubbele letter 'v', vandaar de Franse naam 'double v' voor de letter 'w'.

Bij het dollarteken heeft waarschijnlijk ook verstrengeling van twee letters plaatsgevonden. Namelijk van de hoofdletters 'P' en 'S' Met deze beide letters werd voorheen de Mexicaanse 'peso' aangeduid. Deze munt was, nog vóór de dollar ontstond, een wettig betaalmiddel in de Verenigde Staten. De afkorting daarvoor op de rekeningen (en zulke zaken meer), was 'PS'. Na verloop van tijd kortten mensen dit weer af door een 'S' te schrijven, met daardoorheen de poot van de 'P'. Aldus werd dan het dollarteken $ geboren. Een streep door een valutateken is daarna door veel andere landen overgenomen. De euro heeft er zelfs twee, om de beoogde bestendigheid van de munt te benadrukken. De horizontale streep door het teken van de Britse munt (£) is weliswaar een stilistische afbeelding van een weegschaal. Maar deze staat ook voor evenwicht en stabiliteit.